Geplaatst: 1 oktober 2024

Toename verkoop familiebedrijven verwacht in de komende tijd

Een verkoopgolf van familiebedrijven wordt verwacht door de mogelijke aanpassing van de Bedrijfsopvolgingsregeling voor familiebedrijven.

Inleiding

De bedrijfsopvolgingsregeling staat recent politiek ter discussie. Vanuit diverse hoeken wordt al enige tijd aangedrongen de faciliteiten die de regeling speciaal voor familiebedrijven biedt in te perken. De voornaamste reden voor de versobering is dat uit analyses blijkt dat met de regeling substantieel vermogen worden overgedragen naar een volgende generatie van het familiebedrijf. Hierbij worden de speciale faciliteiten voor familiebedrijven gebruikt, wat resulteert in een overdracht zonder dat hierover grote sommen belasting hoeven worden betaald.

Oneigenlijk gebruik bedrijfsopvolgingsregeling

Mede door de onzekerheid van het voortbestaan van de regeling is er in de laatste zes jaar een ‘run’ op de faciliteit geweest. In sommige gevallen worden ondernemingen overgedragen aan de volgende generatie, met gebruik van de regeling, terwijl deze generatie nog niet eens volwassen is. Fiscaal slim, maar is dit niet te ver doorgeslagen?

Toch is het ook wel begrijpelijk. Door al vroegtijdig voor de volgende generatie van de faciliteit gebruik te maken is wat dat betreft de continuïteit van het familiebedrijf veiliggesteld. Dit zorgt voor zekerheid tegen eventuele wijzigingen in regelgeving. Dit heeft echter wel tot gevolg dat er vanuit de buitenwereld het gevoel ontstaat dat de regeling oneigenlijk wordt gebruikt. Bij het trekken van deze conclusie ontbreekt vaak kennis en inzicht, maar als wij de data uit het onderzoek nader bekijken lijkt er wel aanleiding om nog eens kritisch naar het huidige gebruik van de regeling te kijken.

Bedrijfsopvolgingsregeling wel hard nodig

Voorop staat dat de regeling in vele gevallen keihard nodig is om de overdracht van de familieonderneming te faciliteren. Zonder de regeling zou de bedrijfsoverdracht niet of moeilijk financierbaar zijn en komt de continuïteit van het familiebedrijf in het geding. De overheid stelt daarbij als eis dat de volgende generatie daadwerkelijk al enkele jaren in het bedrijf werkt, en in de toekomst zal blijven werken.

Daarnaast moet, voordat besloten wordt dat de volgende generatie het bedrijf voortzet, ook vooraf al de vraag beantwoord zijn of de onderneming ook op een lange termijn een gezond bestaansrecht heeft. Hiervoor zullen naast een bewezen winstgevendheid ook de marktomstandigheden goed moeten zijn. Kortom, de strategische positie van de onderneming moet in orde zijn. Daarnaast moet de onderneming een groeiende lijst aan uitdagingen het hoofd kunnen bieden. Hier wringt vaak de schoen, waardoor er toch veel familiebedrijven te koop komen.

Waarom dan toch zoveel overdracht van familiebedrijven?

Er is de laatste jaren sprake van een toenemend aantal uitdagingen voor familiebedrijven. De toevoer en logistiek van familiebedrijven is complexer en de arbeidsmarkt geeft heel veel druk op het personeelsbeleid, salariëring, opleidingen en flexibele werktijden.

Daar komt ook nog de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) bij,

waaraan familieondernemingen vanaf een bepaalde omvang moeten voldoen.

Wij schreven al eerder over de zwaardere eisen voor de (financiële) verslaglegging door toenemende regels op het vlak van governance en transparantie van ondernemingen, zie onderstaand artikel.

Wij schreven hier al eerder over in onze blog toename van verkoop familiebedrijven verwacht. Zie https://www.cliftonfinance.com/toename-verkoop-familiebedrijven-verwacht-in-de-komende-tijd/

Verkwanseling van de familiebedrijvencultuur?

Uit het onderzoek komt naar voren dat 16% van de familiebedrijven wil verkopen. Dit zijn tienduizenden familiebedrijven die in de komende jaren van eigenaar willen verwisselen.

Goed nieuws voor adviseurs die de familiebedrijven begeleiden, maar wie zal deze familieondernemingen kopen? In veel gevallen zal er binnen de sector een verkoop kunnen plaats vinden. Zijn er leidende familiebedrijven die dit kunnen financieren of zijn de kopers de grotere “corporates”? En blijft dan het familiekarakter behouden of verdwijnt er veel van de Nederlandse familiebedrijvencultuur in Nederland?

Een alternatief zou kunnen zijn de verkoop aan private equity. Die lijken steeds meer bereid de familiecultuur op waarde te schatten en juist te koesteren, maar dan wel met de door hun gewenste strakke financiële controle en aansturing. Hoe het ook zij, er staat de komende jaren wel wat te gebeuren in het land van fusies en overnames

1)Nyrenrode Business Universiteit, onderzoek 2024 , Roberto Floren samenwerking met de RSM en Van Lanschot Kempen.

Zie ook;

https://www.cliftonfinance.com/toename-verkoop-familiebedrijven-verwacht-in-de-komende-tijd/

Toename verkoop familiebedrijven verwacht in de komende tijd

Zie ook:

Strategsiche redenen voor verkoop familiebedrijf

https://www.cliftonfinance.com/opvolging-familiebedrijf-wie-volgt/

Geplaatst: 23 april 2024

Verslag van het familiebedrijvendiner 2024; Opvolgingsstrategie bij Familiebedrijf Bolsius

Op 10 april 2024 vond de 16^e editie plaats van het familiebedrijvendiner. Gastspreker is Vincent Kristen, de vierde generatie en COO van Bolsius. Bolsius is opgericht in 1870 met een wasblekerij in Schijndel. De onderneming is nu de grootste kaarsenproducent van Europa. Met ongeveer 1200 werknemers produceert en verkoopt Bolsius (geur)kaarsen en aanverwante producten in meer dan 50 landen. Het draait allemaal om passie voor het product, innovatie en duurzaamheid. In de loop der jaren zijn diverse bedrijven overgenomen en geïntegreerd, maar er is ook regelmatig juist gekozen om zaken efficiënter te organiseren.

Aan de hand van de kritische vragensteller Renée de Kuyper, medeorganisator van deze avond geeft Vincent zijn achtergrond en geschiedenis van het bedrijf aan en gaat hij in op de vele dimensies die opvolging strategie bij het familiebedrijf heeft.

Deze bijeenkomst, vond plaats met familieleden en stakeholders van diverse Nederlandse familieondernemingen in de stijlvolle Buitenplaats Amerongen.

De jonge jaren van Vincent Kristen

Vincent groeide op met de wax van kaarsen – letterlijk. Zijn initiële werkervaring binnen Bolsius was op de vloer van de kaarsenmakerij waar hij niet alleen het vak leerde, maar ook de mensen die er werkten. Deze periode beschouwd Vincent als zeer vormend.

Vincent nam, na hier goed over nagedacht te hebben en met extern advies, uiteindelijk de leiding van het bedrijf over van zijn vader. De onderneming heeft sindsdien goede en slechte tijden gekend. In de tijd dat Vincent aan het roer kwam te staan had de onderneming veel vestigingen door de overnames die waren gedaan en een hogere kostenstructuur. Onder Vincents leiderschap begon een intensieve herstructurering. De focus lag op het verminderen van een aantal vestigingen in Nederland en verkleinen van de afhankelijkheid van banken, wat uiteindelijk leidde tot een stabiele en goed renderende bedrijfsvoering.

Internationale uitbreiding en branding

Na deze herstructurering leidde Vincent de groei en de internationale uitbreiding van Bolsius. Het productportfolio werd aanzienlijk verbreed en Bolsius ontwikkelde zich tot een merk met sterke branding. Ook is de productie deels verplaatst naar Polen. Inmiddels staat er een grote internationale onderneming die uiteindelijk heel wat complexer is dan zo’n 40 jaar geleden.

Het vraagstuk van opvolging

Vincent geeft aan al enkele jaren bezig te zijn met de voorbereiding van de opvolging. Met de complexiteit van de huidige onderneming kan deze niet klakkeloos overgedragen worden aan de volgende generatie. Vincent beschrijft het als een zoektocht naar de beste oplossing voor de onderneming. Deze zoektocht vindt zorgvuldig plaats, ook met consultatie van (familiebedrijf) deskundigen. Vincent geeft aan dat het extra moeilijk is dat er in deze zoektocht niet veel mensen zijn om mee te overleggen.

In dit proces werd eerst een nieuwe directie geformeerd. Hiermee creëer je rust, ook om te kijken wat de volgende generatie wil. De directie functioneert al geruime tijd. In juni van dit jaar treedt Vincent af als COO. Het toezicht vindt plaats door een RvC.

Het vraagstuk van een mogelijke opvolging in de familie is in ontwikkeling. Hierbij spelen drie belangen een rol: het familiebelang (persoonlijke sfeer), het aandeelhoudersbelang (financieel), en het bestuur belang (de operationele invulling).

In de persoonlijke sfeer is het belangrijk of de volgende generatie over voldoende capaciteit en affiniteit beschikt. Maar ook de vraag of de nieuwe generatie zich kan identificeren als aandeelhouder. Wie is dan de beste keuze en wat is de beste timing. Met de nieuwe directie is in ieder geval tijd gekocht.

Daarbij is Vincent overtuigd dat het heden ten dage belangrijk is om eerst ervaring op te doen bij een ander bedrijf alvorens het stokje in de directie bij Bolsius over te nemen. Een discussie met de familie en alle betrokkenen is de grote uitdaging in het proces. Nu alles gereed is volgen deze stappen in het proces.

De inleiding als bron van inspiratie

De inleiding leidde tot veel inhoudelijke vragen vanuit de andere familiebedrijven. De discussie werd ook lang doorgevoerd aan de tafels waardoor de avond zelfs later afsloot dan gebruikelijk. De sprekers waren verheugd om hun ervaringen en inzichten te kunnen delen, die niet alleen relevant zijn voor Bolsius maar ook voor de bredere groep van familiebedrijven.

Familiebedrijvendiner 2025

Het familiebedrijvendiner zal plaatsvinden op een van de volgende data: 9 april, 16 april of 30 april 2025. Het thema van het diner en de spreker zullen op een later moment worden onthuld.

Geplaatst: 14 maart 2024

Zit de fusie- en overnamemarkt in het slop?

Vergis ik mij of zit de fusie- en overnamemarkt in het slop? Als ik de cijfers mag geloven was 2023 een slecht jaar voor de wereldwijde fusie en overnamemarkt. De totale waarde van de gesloten of aangekondigde deals in 2023 bedraagt precies 3 bln dollar, wat een daling van 15.8% is ten opzichte van 2022¹. Deze mondiale dealwaarde is niet meer zo laag geweest sinds 2013. Geldt dit ook voor Nederland? Wel vervelend als je je bedrijf verkoopt. Het is niet merkbaar als je met de collega bedrijfsovername-adviseurs spreekt. Iedereen heeft het druk. Ook de private equity markt bloeit als ooit tevoren gegeven het feit dat er steeds meer private equity fondsen zijn. Maar als je wat gedetailleerder kijkt zijn er wel een paar trends die niet onopgemerkt kunnen blijven.

Nederlandse MKB-markt laat wisselend beeld zien
De Nederlandse markt valt relatief mee ten opzichte van de wereldmarkt. Over geheel 2023 nam de Nederlandse M&A markt af². Niet zozeer de aantallen maar met name het volume. Deze afname is niet onverwachts. In onze blog in begin 2023 kondigden wij dit al aan.
Na een daling in de tweede helft van 2022 zette deze trend zich voort in 2023, voornamelijk bij transacties tussen de 5 en 50 mln euro. Door de jaren heen is dit gemiddeld 60% van het aantal transacties. Er is wel een opmerkelijke toename in het aandeel van kleine deals, met een dealwaarde tot €5 mln. Dat is dan toch het Nederlandse MKB dat naar opvolgers zoekt. Als opvolgers niet binnen de familie of het bedrijfsmanagement te vinden zijn, wordt buiten de onderneming gezocht.

Toenemende rol van private equity in Nederland
In Nederland worden de meeste transacties nog gedaan door de bedrijven, de zogenaamde corporates. De rol van de financiële investeerders neemt in Nederland wel gestaag toe. In 2022 waren dat met name meer verkopen uit de portefeuille aan buitenlandse of Nederlandse private equitybedrijven. De aankopen beleven redelijk gelijk ten opzichte van 2022.
De PE huizen beschikken over behoorlijk wat fondsen om te investeren. In 2023 werd 72% meer vermogen opgehaald ten opzichte van 2022, totaal meer dan €6 mld. Waterland spant in Nederland de kroon met een funding van €3,5 mld. Dit valt overigens in het niets bij wat er op de internationale markten gebeurt.

Grootste private equity funding tot nu toe
Op 28 februari meldde het Financieel Dagblad de grootste financiering door een private equity-bedrijf tot nu toe van 22 miljard euro, gerealiseerd door het Zweedse PE-fonds EQT van de familie Wallenberg. Als corporate finance specialist is onze eerste gedachte altijd: ‘mijn hemel waar gaan ze dat allemaal in investeren’. In de meeste gevallen worden de opgehaalde bedragen geïnvesteerd met meerdere bedrijfsovernames, vaak zo’n 15 tot 20 bedrijven, maar dan nog. Daarbij geldt dat er ook nog een financiering wordt gebruikt. Het totaal geïnvesteerd bedrag kan zomaar met twee vermenigvuldigd worden. De gemiddelde investering per transactie zal dan bij zo’n groot fonds dan tussen de €3 en €5 miljard of meer bedragen.
In PE-land spreekt men over een equity-ticket. Het gaat hier dus echt om grote verhogingen van de tickets. De bedrijven waarin geïnvesteerd wordt zijn er nog steeds te vinden, soms in privéhanden soms zijn die bedrijven op de beurs genoteerd.

Delisting
Voor PE-investeerders is het interessant om te kijken naar onderneming die op de beurs staan. Doorgaans zijn de op de beurs genoteerde ondernemingen groot waarmee de grote fondsen met een enkele investering adequaat worden aangewend. PE partijen kunnen door een openbare bieding op de uitstaande aandelen van de onderneming van de beurs halen. Recent is dit in Nederland gedaan door de investeringsmaatschappij KKR die Accell voor €1,5 mld van de beurs heeft gehaald³. Dit pakt niet altijd goed uit gegeven de problemen waar Accel nu mee worstelt. KKR heeft de onderneming opgezadeld met een flinke schuld ter financiering van de overnamesom, aangevuld met extra financiering die helaas nodig was omdat de resultaten onder druk stonden. Bij een eventuele herstructurering wordt dan vaak weer het eigendom in de onderneming tussen de verschillende investeerders gewijzigd.

Private equity koopt private equity
In 2023 bleek ook dat in Nederland veel transacties plaatsvonden binnen de portefeuilles van private equity-bedrijven. Dit fenomeen, de ‘carrousel’ van de private equity-markt, omvat aanzienlijke transacties, zoals de overname van Goodlife Foods door IK Partners van het Nederlandse Egeria, voor een geschat bedrag van 250 tot 500 miljoen euro⁴.

Wereldwijde markt krimpt sterker
Ondanks relatief positieve berichten uit Nederland, toont de wereldmarkt van fusies en overnames een negatievere trend met een daling van 6% in de strategische markt. De belangrijkste redenen betreffen de toegenomen rente, de mondiale onzekerheid en tegenomen regelgeving.
De wereldwijde markten in de plus betreffen, anders dan in Nederland, de zorgmarkt. In Nederland zijn de investeringen door private equity juist lager door de vele onzekerheden die de sector heeft met een mogelijk veranderende wetgeving en een minder sympathieke blik op de geldverstrekkers in deze sector (zie ook FD van 29 februari 2024, 2 juni 2023)

Figuur 1: verdeling op de M&A markt⁵

Vooruitblik in 2024 is rooskleuriger door verwachte rentedaling
Er lijkt een keerpunt te komen in de markt waarbij de markt in 2024 en verder weer een groei zal laten zien onder andere door de daling van de rente. Daarbij spelen ook een aantal structurele ontwikkelingen die de fusie en overname markt bepalen een rol. Bedrijven worden geconfronteerd met toegenomen regelgeving, een moeilijke arbeidsmarkt en complexere marktdynamieken. Dit werkt juist de schaalvergroting van de ondernemingen in de hand en dus meer fusie en overnames.

De eigen praktijk bij Clifton Finance
In onze praktijk zien wij ook in de afgelopen periode dat de gretigheid bij de transactie is veranderd in voorzichtigheid. Het duurt langer voordat de deal helemaal rond is. De onderzoeken zijn zorgvuldiger en de onderhandelingen zijn complexer geworden.
Voor onze praktijk is dat goednieuws en slecht nieuws. Complexer betekent een grotere rol voor de adviseur, maar wel met een groter afbreukrisico.

Geplaatst: 18 januari 2024

Zorgvuldig investeren: CEO Ronald Prince over Koninklijke Smilde

Bij de familieonderneming Royal Smilde is alles gericht op de continuïteit van de onderneming voor de volgende generaties. Ronald Prince: ‘‘Wij doen geen investeringen met risico’s die niet bij het familiebedrijf passen.”

Zonder dat wij het weten consumeren wij allemaal producten van het bedrijf Royal Smilde. Of dat nu mayonaise bij een fastfoodrestaurant is, of de afbaksnacks en salades in de supermarkt. Smilde is een Nederlands familiebedrijf in de foodsector met 700 vaste medewerkers en een lange traditie. Smilde is opgericht in 1863 en bestaat dit jaar 160 jaar. Ruim 70 jaar van die tijd stond de heer Smilde aan het roer. Hij heeft er tot zijn 87^e gewerkt. Vandaag de dag is Ronald Prince (63) de CEO. Hij werkt nu 17 jaar bij Smilde

Zesde generatie familieonderneming
Smilde is een echt familiebedrijf. De aandelen zijn ondergebracht in een stichting, en worden beheerd door de vijfde generatie. Inmiddels is ook de zesde generatie betrokken bij de onderneming. Aanvankelijk was de afstand tussen de onderneming en de familie wat groter. Er was wel een vertegenwoordiging van de familie in de Raad van Commissarissen maar daar bleef het bij. In de afgelopen jaren zijn allerlei initiatieven ontplooid om de familie meer te betrekken en te enthousiasmeren voor de onderneming. Er is nu een familieraad en de familieleden worden op allerlei manieren betrokken bij de activiteiten van Smilde.

Continuïteit als belangrijkste doel
Het belangrijkste doel van de onderneming en de familie is de continuïteit. Om dit te realiseren gelden er rendementseisen die in de afgelopen jaren (met uitzondering van coronajaren) zijn gehaald. Een belangrijke pijler in deze continuïteitsdoelstellingen is innovatie van de producten van Smilde. Ronald Prince: “Sinds 2013 wordt de strategie samen met een extern bureau bepaald. Dit was noodzakelijk omdat de onderneming een groot product portfolio had en er keuzes moesten worden gemaakt. Er ligt een plan tot en met 2027.’’

Produceren voor 50 landen
Smilde heeft zes fabrieken in Nederland. Deze fabrieken produceren niet alleen voor Nederland: ongeveer de helft is bestemd voor export. Er wordt geproduceerd voor vijftig landen. Het accent ligt op Europa en Afrika. Er werken 700 vaste medewerkers en 300 uitzendkrachten in 3 divisies: Royal Smilde Foods, Royal Smilde Bakery en Royal Smilde Natura.

Royal Smilde produceert foodproducten, halffabricaten voor derden en eindproducten die onder private label worden verkocht door de retail-en foodservice-bedrijven. “Hoewel er wel enkele bekende Foodservice merken zijn, is Royal Smilde zeker geen A-merken bedrijf”, zegt Prince. “In Afrika werken wij met een merk ‘Topper’, een van de grotere merken in de West-Afrikaanse markt”. “Royal Smilde is goed in private label, co-packaging en samenwerken met andere bedrijven voor innovatieve producten”, aldus Prince.

Nieuwe foodconcepten met wereldsmaken
Prince is zich ervan bewust dat de consumptie van traditionele salades kan afnemen door de veranderende samenstelling van de samenleving en andere eetgewoontes. ‘‘De levenscyclus van deze producten neemt af. Snacks met een wereldbeleving en nieuwe smaak hebben de toekomst en hierin wordt geïnvesteerd. Een belangrijk speerpunt van de onderneming is om nieuwe foodconcepten te ontwikkelen. Een voorbeeld is ‘De Tapas Factory’. Daar maken wij fusion snack-achtige producten zoals empanadas’’.

Er zijn 25 ontwikkelaars in dienst die de bestaande productlijn innoveren en foodtrends volgen. Deze ontwikkelaars worden ook ingezet voor strategische samenwerkingen; voor de Vegetarische Slager maakt Royal Smilde bijvoorbeeld het vegetarische saucijzenbroodje. Een ander voorbeeld is Flower Farm, dat is een nieuw A-merk margarine geproduceerd zonder palmolie. Nieuwe ideeën worden ook uitgewerkt in Royal Smilde Futura de proefkeuken en de innovatiehub in Amsterdam waar Royal Smilde werkt aan nieuwe concepten en producten. ‘In de innovatieve onderneming Seaweed Food Solutions wordt zeewier verwerkt dat wordt toegepast in de voedselindustrie. Het is een snel groeiende toepassing die bijvoorbeeld vlees sappiger maakt, maar vooral veel duurzamer. Het gaat Royal Smilde in deze samenwerking vooralsnog om de innovatie’’, verklaart Prince.

Ook bestaande producten moeten worden vernieuwd. ‘‘In de huidige wetgeving mag dadelijk de plastic mayonaise cup als ‘single use’ product niet meer. Er is nog geen definitieve oplossing gevonden voor een verpakking waarbij de smaak goed blijft maar er wordt hard gewerkt aan tijdelijke alternatieven”.

Stabiliteit garanderen
Met alle producten van Smilde wordt er ongeveer €360 miljoen omzet gerealiseerd. Voor de nieuwe producten is er veel aandacht en ruimte in het investeringsbudget. Diversificatie is een belangrijke pijler van de strategie. Prince: “In coronatijd deed retail het goed en foodservice niet. Soms zijn grondstoffen moeilijk te krijgen of heeft het weer grote invloed op de omzet. Maar het regent nooit allemaal tegelijk in alle markten en productsoorten. Juist voor het familiebedrijf kan men dus stabiliteit garanderen. Op deze wijze kan je als onderneming aan continuïteit werken voor volgende generatie. De wereld verandert steeds sneller dus Royal Smilde moet blijven investeren.’’

In de afgelopen periode zijn er veel uitdagingen geweest zoals corona, de verstoring van de toelevering van de grondstoffen, energieprijsstijgingen en personeelsgebrek. Hoe ga je met deze thema’s om? Prince: “Als wij met andere CEO’s van foodbedrijven praten zijn deze onderwerpen het hoofdthema. Er wordt bijna niet meer gesproken over de markt. Dit is een totale switch. Ik vind dat geen goede ontwikkeling. Uiteindelijk moet het over de markt, consument en het product gaan. De corona periode heeft wel gevolgen gehad voor de rendementen van de onderneming, maar men is blijven investeren. Uiteindelijk is het familiebedrijf veerkrachtig gebleken.”

Kostenverhogende eisen
Een ander aandachtspunt betreft de milieurapportage die binnenkort verplicht wordt, net als de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) rapportage, over de impact van de onderneming op mens en klimaat. Prince stelt dat hij verwacht dat de advieskosten van deze audit en aanvullende rapportages sterk toenemen: “Al deze ontwikkelingen werken behoorlijk kostenverhogend. Dat betekent niet dat je alle kostenverhogende ontwikkelingen kan doorberekenen in de prijs van het product. In de markten is de rek in de prijselasticiteit er wel uit. Als wij niet opletten, dan raken wij de markt kwijt. De markt vraagt nog meer scherpte. Wij gaan voor volgend jaar ook streng naar de prognose kijken en werken met meerdere scenario’s. Hiervoor zullen wij echt innovatief moeten zijn. Dat gaat Royal Smilde lukken, maar ik ben bang dat kleinere ondernemingen het niet altijd redden. Wij zijn zeer robuust en veerkrachtig gebleken in de afgelopen periode.”

Link:

Zorgvuldig investeren: CEO Ronald Prince over Koninklijke Smilde

Geplaatst: 30 juni 2023

Onzekere toekomst; steeds meer uitdagingen

Familiebedrijven hebben te maken met steeds complexere, snel ontwikkelende omstandigheden en uitdagingen op meerdere vlakken tegelijk. Deze marktdynamiek zorgt ervoor dat verkoop van de middelgrote familieondernemingen vaker wordt overwogen.

Marktdynamiek voor familiebedrijven is de laatste jaren aan het veranderen.

Marktdynamiek voor familiebedrijven is de laatste jaren aan het veranderen. Op allerlei vlakken zijn de uitdagingen toegenomen. Met name ook voor internationaal opererende ondernemingen is de markt complex. Deze uitdagingen zijn samengevat onder meer:

Toenemende complexiteit en disruptie van de aanvoer van grondstoffen door geopolitieke omstandigheden en de uitloop van de pandemie
Dynamische economische ontwikkelingen op het gebied van (grondstoffen)prijsstijgingen als gevolg van inflatie en sourcing-issues
Toename werkkapitaal als gevolg hiervan en complexere voorwaarden bij financiering
Snelle en grotere veranderingen van (maatschappelijke) trends op het vlak van energietransitie, digitalisering, gezondheid, druk op de arbeidsmarkt en regelgeving
Zwaardere eisen voor de (financiële) verslaglegging door toenemende regels op het vlak van governance en transparantie van ondernemingen, zie ons artikel over De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD)

Turbulente wereld en de invloed hiervan bij familieondernemingen

Een aantal van deze ontwikkelingen is niet nieuw en is van alle dag. Waar we sinds kort mee te maken hebben is dat de uitdagingen zich op alle vlakken tegelijk manifesteren. Familiebedrijven hebben op dit moment te maken met de vele dilemma’s op tal van onderwerpen zoals boven beschreven. Professor Alfredo De Massis PHD stelt op een symposium van de het Nederlands Gilde van Famiebedrijfsspecialisten (NGFB) dat er feitelijk sprake is van een polycrisis¹. Hij stelt in een van zijn studies de vraag: Hoe gaan familieondernemingen om met de ‘polycrises’? Welke invloed heeft deze polycrises op de besluitvorming binnen de familie en binnen de onderneming?

Door de veelheid aan uitdagingen is het risico van ondernemen toegenomen. Professor John A. Davis, de bedenker van het drie cirkel model voor familiebedrijven beschrijft dat de risico’s zijn toegenomen in een turbulente wereld. De samenleving is complexer en ‘interconnected’. De ontwikkelingen volgen zich sneller achter elkaar op. Voor familiebedrijven is derhalve de vraag hoe zij met de risico’s die deze turbulente wereld gelijktijdig met zich meebrengt omgaan. Op welke wijze kan een antwoord worden gegeven op deze risico’s. Welk risico wil het familiebedrijf nemen met het familiekapitaal? Moeten de activiteiten worden aangepast? Is een mogelijke externe financier te betreken om het risico te mitigeren?

Spreiding van risico’s een oplossing maar niet voor iedereen

Bovenstaande vragen over hoe om te gaan met de polycrisis zullen vanuit een strategisch perspectief moeten worden beantwoord. Een mogelijke strategische richting voor familieondernemingen zou kunnen zijn om de bezittingen wat meer te spreiden in verband met het risico. Door risico-allocatie wordt het familievermogen ‘veiliger’ gesteld. De grotere familieondernemingen hebben vaak al de familieactiviteiten breder verspreid. Kleinere familieondernemingen kunnen de spreiding minder gemakkelijk realiseren. Om de vele risico’s aan te kunnen hebben zij sowieso al een grotere uitdaging omdat de organisatie kleiner is en de buffervermogens sneller verdwijnen.

De kleinere familieondernemingen kunnen kiezen voor samenwerking met een andere sterke partij. In de markten waar de risico’s het sterkst zijn toegenomen zal de consolidatie als eerste plaatsvinden. Waar vroeger vaak de economische omstandigheden een reden waren voor een verkoop of een fusie van de onderneming is dit in de huidige tijd een waaier aan redenen. De reden voor de consolidatie is derhalve niet alleen in gegeven door de markt an sich, maar het aanpassingsvermogen om de uitdagingen op een breed vlak het hoofd te kunnen bieden.

Toegenomen uitdagingen

De waaier aan uitdagingen vereist veelzijdige competenties van het management van de onderneming en ook een vrijwel onbegrensde (tijds)inzet. Tegelijkertijd hebben de opvolgende generaties veel uitdagingen op het familiaire vlak en is de bereidheid om volledig beschikbaar te zijn voor de onderneming beperkter (zie ons blog: ‘Overdracht van de onderneming binnen de familie niet altijd ideaal‘). Al deze ontwikkelingen bij elkaar zijn de belangrijkste drivers van een verdere consolidatieslag bij de Nederlandse familieondernemingen in de komende jaren.

De toekomst wordt minder voorspelbaar, is hier een kans?

Wij kunnen deze bovenstaande ontwikkeling alleen maar aangeven als trend in de huidige tijd. Het is moeilijk te voorspellen of deze trend zich ook in de toekomst voortzet. Mogelijk treden er op korte termijn veranderingen op bijvoorbeeld door een zich wijzigende economie en afvlakkende of zelfs negatieve groei. De ontwikkelingen op lange termijn zijn steeds moelijker te voorspellen. Waar familieonderneming een kwart eeuw geleden nog wel eens een 5- of 10-jaars planning maakten is het heden ten dage al moeilijk drie jaar vooruit te kijken. Toch levert dit ook kans op voor familieondernemingen die behendig en vernieuwend zijn. Want zoals Winston Churchill al zei: “Optimisten zien kansen in elke moeilijkheid”.

Voor meer informatie over dit artikel bel Thomas van ’t Westeinde (0624406144), Gonneke van der Lee (06 52466518) of Maarten Vijverberg (06 55853074)

Bovenstaande blog is geïnspireerd door het symposium georganiseerd door de NGFB en nieuw opgericht gilde voor adviseurs van familiebedrijven. Gebruik is gemaakt van de publicaties van John A. Davis (Cambridge Family Enterprise Group) en Professor Alfredo De Massis PHD, verbonden aan diverse universiteiten.

Zie ook: World Economic Forum: Global risk Report 2023

Geplaatst: 23 juni 2023

Volharding beloont

BaseNet, een gespecialiseerd softwarebedrijf voor de advocatuur en financiele dienstverlening, is 1 juni 2023 overgenomen door Dias Group. Deze overname biedt nieuwe mogelijkheden voor BaseNet om internationaal uit te breiden.

BaseNet biedt een uitgebreide softwareoplossing op maat voor advocatenkantoren. De oplossingen omvatten functies zoals digitaal dossierbeheer, relatiebeheer, documentmanagement, e-mailintegratie, tijdregistratie, boekhouding en managementrapportages.

Dias Group is een bedrijf dat gespecialiseerd is in softwareoplossingen voor het mkb, grote bedrijven en dienstverleners in verschillende nichemarkten, waaronder de advocatuur en financiele dienstverlening. Door de toevoeging van BaseNet aan hun portfolio zet Dias Group een belangrijke stap in de realisatie van dit doel. Vanaf juni 2023 zal de Dias group verder gaan onder de naam Blinqx.

Ruud Pepping is de CEO van BaseNet en benadrukt dat het bedrijf de afgelopen jaren hard heeft gewerkt aan de internationale uitbreiding. BaseNet is momenteel actief in Nederland, België, Spanje en Engeland. De samenwerking met Blinqx zal hen helpen hun groeimogelijkheden verder te versterken.

De aandelen van BaseNet waren voor 100% in handen van de twee broers en oprichters van BaseGroup, die na de studie zijn gestart met de ontwikkeling van (CRM) software voor diverse bedrijfstaken. Zij waren ook de mede-oprichters van Realworks BV, dat enkele jaren geleden is verkocht aan de NVM.

Zij kijken tevreden terug op dit intensieve proces: “Clifton Finance heeft ons in dit traject prima begeleid en vastgehouden aan onze doelstellingen. Dat heeft geresulteerd in een mooi resultaat. Volharding beloont.”

Persbericht

Geplaatst: 16 juni 2023

Resultaat verzekerd

Atradius Collections heeft Pro Kolekt overgenomen van KF Finance. Pro Kolekt is in 8 landen in Zuid-Oost Europa actief bij het innen van openstaande vorderingen in het B2B markt segment. Met de overname van Pro Kolekt versterkt Atradius Collections haar marktpositie in deze regio, hierdoor is resultaat verzekerd. Daarnaast is dit ook belangrijk voor Atradius klanten. Zij willen overal ter wereld op de incasso-activiteiten van Atradius kunnen rekenen. Daarom is een lokale aanwezigheid in de markt dan ook essentieel om de debiteur in de lokale taal met de juiste insteek te kunnen benaderen. Het Atradius Collections netwerk is de meest geïntegreerde IT infrastructuur in de incassobranche. Hierdoor kunnen bij een overname snel synergievoordelen en verdere groei worden gerealiseerd.

Clifton Finance heeft met het team van Atradius Collections een acquisitiestrategie vastgesteld op basis waarvan in diverse landen gericht bedrijven die hierbij passen zijn benaderd. Voor het benaderen van partijen in Zuid-Oost Europa is intensief samengewerkt met Sazun. Sazun is een partnerkantoor van Clifton Finance waar een goede jarenlange werkrelatie mee bestaat. Door lokale aanwezigheid van onze partnerorganisatie waren wij in staat om geschikte bedrijven voor Atradius te vinden en te benaderen.

Tegelijkertijd onderhield Clifton Finance intensief contact met de besluitvormers binnen de organisatie van Atradius Collections in Nederland. Op deze wijze is met de juiste partner een transactie gerealiseerd en was resultaat verzekerd. Clifton Finance heeft Atradius Collections ondersteund bij het gehele acquisitieproces, zowel de acquisitiestrategie, benadering van mogelijke over te nemen partijen alsmede de onderhandelingen en structurering van de transactie.

Persbericht

Geplaatst: 7 april 2023

Het familiebedrijf staat voor vele uitdagende thema’s in de komende 10 jaar en biedt de nieuwe generatie juist de kans om duurzame ambities te realiseren

Patagonia-effect in Nederland

Wat komt er op het familiebedrijf af?

Het zal u niet ontgaan zijn dat na het rustige ‘interbellum’ van de Coronatijd in een sneltreinvaart een veelheid aan nieuwe ontwikkelingen op ons afkomt. Op het wereldwijde toneel spelen veel geopolitieke uitdagingen. In de Nederlandse markt spelen voor familiebedrijven thema’s op het vlak van:

Toenemende regelgeving en regelgeving rond duurzaamheid
Veranderende arbeidsmarkt
Veranderende toezichtnormen

Thema’s met zeer verschillende invalshoeken. Als onderneming moet je goed beslagen ten ijs komen om de veelheid aan uitdagingen op zo’n breed veld allemaal het hoofd te bieden. Dit natuurlijk nog naast de “gewone” bedrijfsvoering en strategische keuzes rondom de specifieke markt en producten. Waar leiden deze veranderingen ons eigenlijk naartoe? Welke gevolgen heeft dit voor de familieondernemingen en met name voor de nieuwe generatie die het stokje zou moeten overnemen?

Patagonia-effect

Dit speelt temeer omdat in lang niet alle gevallen de nieuwe generatie het familiebedrijf wil of kan overnemen. In Amerika heeft de oprichter van het Amerikaanse kledingbedrijf Patagonia, Yvon Chouinard, samen met zijn kinderen een andere route gekozen. Dit pad sloeg hij al 1985 in, toen hij besloot om 1% van de omzet aan duurzaamheid te besteden. Patagonia heeft inmiddels een omzet van €3 miljard en maakt €100 miljoen winst. In 2022 heeft Yvon Chouinard de onderneming niet aan zijn kinderen overgedragen, maar heeft hij afstand gedaan van zijn eigendom van het bedrijf door het over te dragen aan een trust organisatie. De winst wordt naast duurzame projecten gebruikt om klimaatverandering beter op de maatschappelijke agenda te krijgen. In Nederland is een dergelijke constructie vrijwel onmogelijk vanwege ons fiscale stelsel. Dat is jammer, want via zo’n constructie zou er meer geld beschikbaar kunnen zijn voor duurzaamheidsinitiatieven. Zie ook Ineke Koele: De Patagonia-revolutie.

Regelgeving op vlak van CSRD

Het kan natuurlijk minder rigoureus dan dit Patagonia voorbeeld om toch een bijdrage te leveren aan maatschappij en milieu. Maar de trend is wel om onontkoombaar, zie ook ons artikel over innovatie. Sterker nog, er gelden steeds meer verplichtingen om aandacht aan duurzaamheid te geven.

De Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) kondigt al het nieuwe regime aan en geeft de nodige veranderingen voor ondernemingen aan op dit vlak.

De CSRD-regelgeving die vanaf volgend jaar ingaat is gericht op het verbeteren van de kwaliteit en de transparantie van de duurzaamheidsverslaggeving van ondernemingen. Bedrijven welke aan twee van de drie criteria voldoen worden verwacht de nieuwe regelgeving te volgen. De betreffende criteria zijn: 1) meer dan 250 werknemers, 2) meer dan €40M omzet, en 3) meer dan €20M totale activa. In Nederland zullen meer dan 2000 bedrijven aan deze criteria voldoen volgens een schatting van KPMG. In 2024, 2025 en 2026 worden de eerste richtlijnen stapsgewijs ingevoerd, waarna in 2028 de meeste ondernemingen aan de eisen moeten voldoen. Onder de nieuwe regelgeving zullen bedrijven verplicht worden om meer en betere informatie te verstrekken over hun duurzaamheidsprestaties. Er zal meer nadruk moeten komen te liggen op de (maatschappelijke) verantwoordelijkheid van bedrijven. Er zal rekening moeten worden gehouden met de belangen van alle ‘stakeholders” van de onderneming, waaronder klanten, leveranciers, medewerkers en de samenleving als geheel.

Hoewel de regels in eerste instantie vooral gericht zijn op grote ondernemingen en beursgenoteerde bedrijven, moeten ook familieondernemingen op korte termijn ook aan de nieuwe eisen voldoen. Het is daarom belangrijk dat familieondernemingen zich bewust zijn van de ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheidsverslaggeving en tijdig maatregelen nemen om hun rapportage en communicatie op dit gebied te verbeteren.

Structuurregime bij familiebedrijven

Omdat de belangen van de stakeholders van de ondernemingen en de maatschappelijke verantwoordelijkheid steeds meer in ogenschouw moeten worden genomen, zullen de ondernemingen ook opener moeten opereren. Dit heeft ook consequenties voor het toezicht op de familiebedrijven. Veel grotere familieondernemingen werken nog traditioneel en voldoen niet altijd aan de nieuwe eisen rond dit toezicht blijkt uit een rondgang onder specialisten voor familiebedrijven. De regeling voor de zogenaamde structuurvennootschappen verplicht het instellen van een externe Raad van Commissarissen, naast andere regels.

Voor een structuurvennootschap geldt het vereiste dat het kapitaal ten minste een waarde van €16 miljoen bedraagt en er ten minste 100 werknemers actief zijn in Nederland. Er moet dan wel een ondernemingsraad (OR) zijn ingesteld en daar wringt meestal de schoen. In veel gevallen is er geen OR benoemd omdat er simpelweg geen belangstelling voor is of dat dit onvoldoende wordt gestimuleerd.

Hoewel geen recente studies of publicaties over dit onderwerp te vinden zijn, is de algemene indruk dat nog een zeer groot deel van de familiebedrijven het structuurregime niet heeft toegepast ondanks de omvang van de onderneming.

Stapsgewijze aanpassing naar een nieuw model

De bovengenoemde ontwikkelingen zijn een gevolg van de alsmaar belangrijk wordende maatschappelijke verantwoordelijkheden, ook voor een familiebedrijf. Verantwoordelijkheden die verder gaan dan de belangen van de onderneming zelf of de belangen van de aandeelhouders.

Dit vereist misschien wel een aanpassing van het bij familiebedrijven veel gebruikte 3 cirkel model van John Davis. In dit model worden drie belangen van een familieonderneming onderscheiden. Deze belangen die met elkaar interfereren en ook elkaar overlappen zijn uitgedrukt in drie cirkels. Een samenspel van deze drie belangen (cirkels) is nodig om een sterke onderneming neer te zetten.

Figuur 1. Het Drie-Cirkel Model van het Familiebedrijfssysteem, ontwikkeld door Renato Tagiuri en John Davis aan de Harvard Business School, en verspreid in werkdocumenten vanaf 1978. Eerste publicatie in Davis’ proefschrift.

De toename van de maatschappelijke thema’s zoals klimaatveranderingen, CSRD-richtlijnen of veranderend toezicht maken het wellicht noodzakelijk om het model aan te passen. Dit denken gericht op de langere termijn zit overigens bij veel familiebedrijven wel in het DNA. In die zin speelt de maatschappelijke trend naar meer duurzaamheid veel familiebedrijven dus in de kaart. De vraag is dan meer hoe dit beter in te passen in het model van familiebedrijven.

Kader ronde de drie cirkels

Maatschappelijke belangen en regelgeving, ook wel het eco-systeem waarin de familieonderneming opereert genoemd, zijn naar onze mening het kader rond de drie cirkels in het model. Door zich te focussen op dit domein, kan het familiebedrijf zich bewust worden van de kansen en bedreigingen die van buitenaf komen. Op basis hiervan kan zij zich aanpassen aan de veranderingen in de markt en het regulatoire klimaat.

Dit kan helpen om het bedrijf veerkrachtiger te maken en het beter in staat te stellen om te groeien op de lange termijn. Maar dan wel duurzaam en maatschappelijk verantwoord.

Kans voor de nieuwe generatie

Het overdragen van de familieonderneming aan de volgende generatie blijft hierdoor mogelijk aantrekkelijk voor deze jonge generatie. Zij zijn gemotiveerder de familieonderneming over te nemen omdat zij de onderneming duurzaam kunnen opzetten en kunnen gebruiken als hefboom om de persoonlijke en maatschappelijke duurzame ambities te verwezenlijken.

Voor meer informatie over dit artikel bel Thomas van ’t Westeinde (0624406144), Gonneke van der Lee (06 52466518) of Maarten Vijverberg (06 55853074)

Bronnen:

Geplaatst: 3 februari 2023

Wat is de impact van ChatGPT (AI) op de M&A markt?

In november 2022 is het platform ChatGPT publiek openbaar. Het platform is opgericht door OpenAI en afgelopen weken zijn er al nieuwsberichten naar buiten gekomen over eventuele samenwerkingen met Microsoft. Deze berichten bevatten veel speculatie over de mogelijkheden en gevaren. Tijdens de lunch werd er ook bij ons op kantoor druk over de impact van ChatGPT gediscussieerd. We besloten te kijken of we door middel van deze software sneller klaar zouden zijn met onze werkzaamheden voor de dag.

Voor de verkoop van de onderneming wordt er een IM gemaakt, waarmee vervolgens partijen benadert kunnen worden. Dit is een tijdrovend proces waarbij vooral veel informatie moet worden verwerkt. De impact van ChatGPT op dit proces lijkt veelbelovend, dus daar zijn we mee aan de slag gegaan. De vragen hieronder dienen als voorbeeld, dit zijn niet onze echte transacties op het moment.

Aan de slag:

Vraag aan ChatGPT:

Ik wil graag een informatie memorandum voor de verkoop van het bedrijf Pon van 1 pagina met een grafiek. Hierin wil ik graag hebben:
– De historie van het bedrijf
– Informatie over de marktpositie van het bedrijf
– Een beschrijving van het verdienmodel en financiële informatie, zoals een meerjarenoverzicht op balans- en resultatenniveau en de EBITDA.
Tot slot wil ik graag de EBITDA multiple van een recentelijk vergelijkbare transactie.

Reactie van ChatGPT: Verkoop Pon

Pon is een familiebedrijf dat in 1895 is opgericht en sindsdien is uitgegroeid tot een van de grootste distributeurs van technologie- en industriële producten in Nederland. Het bedrijf heeft een stevige marktpositie en genereert een omzet van €8 miljard per jaar.

Het verdienmodel van Pon is gebaseerd op de verkoop van technologie- en industriële producten, waaronder machines, gereedschappen, elektronica en automatisering. Pon is ook actief in de dienstverlening, waaronder onderhoud, reparatie, installatie en engineering.

Financiële informatie:

Meerjarenoverzicht op balansniveau:
- Eigen vermogen: € 1 miljard (2022)
- Vreemd vermogen: € 700 miljoen (2022)
Meerjarenoverzicht op resultatenniveau:
- Netto winst: € 150 miljoen (2022)
- Omzet: € 8 miljard (2022)
- EBITDA: € 250 miljoen (2022)

Grafiek:

[Insert grafiek die de groei van de EBITDA van Pon in de afgelopen 5 jaar weergeeft]

EBITDA multiple: 8x (vergelijkbaar met recente transactie in vergelijkbare markt)

Pon is een sterk bedrijf met een stevige marktpositie en een gezonde financiële basis. We zijn ervan overtuigd dat de verkoop van Pon een aantrekkelijke mogelijkheid is voor geïnteresseerde partijen, met een aantrekkelijke multiple van 8x EBITDA.

Na de eerste zoekopdrachten wordt het duidelijk dat ChatGPT globale informatie kan filteren, maar niet voldoet aan de specifieke waardes. Wel komen er financiële gegevens uit 2022 naar voren. Geïnteresseerd vragen we verder naar andere familiebedrijven of vergelijkbare ondernemingen waar we succesvolle transacties voor hebben gedaan.

Een andere vraag aan ChatGPT als voorbeeld:

Vraag aan ChatGPT: Verkoop Clifton Finance

Ik wil graag een informatie memorandum voor de verkoop van het bedrijf Clifton Finance van 1 pagina met een grafiek. Hierin wil ik graag hebben:
– De historie van het bedrijf
– Informatie over de marktpositie van het bedrijf
– Een beschrijving van het verdienmodel en financiële informatie, zoals een meerjarenoverzicht op balans- en resultatenniveau en de EBITDA.
Tot slot wil ik graag de EBITDA multiple van een recentelijk vergelijkbare transactie

Reactie van ChatGPT:

Clifton Finance is opgericht in [jaartal] en is sindsdien uitgegroeid tot een leidende speler in de [branche]. Onze klanten waarderen ons om onze [unieke verkoopargumenten].

Op dit moment hebben wij een stevige marktpositie verworven, met een aandeel van [percentage] in de [branche] en een groeiend aantal klanten in [landen/regio’s]. Ons verdienmodel is gebaseerd op [verkoop van producten/diensten] met een aantrekkelijke marges.

Onze financiële prestaties zijn sterk, met een geconsolideerde EBITDA van [bedrag] in [recente periode]. De balans is gezond, met [vermogens-/schuldratio’s] en een solvabiliteit van [percentage]. Onze meerjarenoverzicht op balans- en resultatenniveau is beschikbaar op aanvraag.

Een recentelijk vergelijkbare transactie in onze branche had een EBITDA multiple van [bedrag]. Wij geloven dat onze stevige marktpositie en gezonde financiële prestaties een vergelijkbare of zelfs hogere multiple rechtvaardigen.

Grafiek: [Informatie over historische financiële prestaties van het bedrijf, zoals omzetgroei en EBITDA-marge].

Allereerst wordt al snel duidelijk dat we de rest de dag op kantoor moeten blijven. Het sjabloon gebruikt door ChatGPT kan niet verder ingevuld worden voor ondernemingen welke minder informatie online publiceren, waardoor de impact van ChatGPT vooralsnog beperkt blijft. Hoewel we natuurlijk zijn gegroeid en onze klanten ons waarderen, is het gelukkig voor ChatGPT niet mogelijk om te zeggen wat onze competenties zijn.

Tot slot: mocht u een adviseur zoeken welke u wel kan helpen bij het fusie en overname proces, neem dan gerust contact met ons op bel Gonneke van der Lee (06 52466518) of Maarten Vijverberg (06 55853074)

Geplaatst: 24 januari 2023

De kanteling van de fusie- en overname markt is zichtbaar

In het laatste kwartaal van 2022 was al zichtbaar dat de overnamemarkt aan het kantelen was. Duidelijk was dat het effect van de oorlog in Oekraïne en de daaruit volgende internationale crisis op de energiemarkt effect hadden op de economische ontwikkelingen. De eerste helft van 2022 toonde een voorspoedige groei van het aantal transacties en een toename van het transactievolume. De markt kantelde in de tweede helft van 2022. Het niveau van de transacties in zowel omvang als volume was een stuk lager¹. In oktober vorig jaar schreven we dan ook over een mogelijke kanteling in de fusie en overname markt, zie: Alles stijgt, maar voor hoe lang? Gaat de fusie- en overnamemarkt kantelen?

Gegeven de huidige marktontwikkelingen lijkt dit nu goed verklaarbaar en voor de hand liggend, maar in oktober 2022 waren de meeste andere indicatoren nog positief. Met name de lage werkeloosheid en tekort aan geschikte arbeidskrachten waren positieve indicatoren waardoor het sentiment aanvankelijk nog positief was. De voordelen leken in die tijd ruim op te wegen tegen de nadelen. Uiteindelijk draaide de markt en in verloop van de tijd werden meerdere factoren negatief waardoor de fusie- en overnamemarkt snel verslechterde.

Ook wereldwijd is de fusie- en overnamemarkt gestopt met groeien. In de VS alleen al kondigde de grote investmentbanken veel lagere resultaten aan door de dramatisch teruggang van de fusie- en overnametransacties.

Redenen van de neergang van de fusie en overnamemarkt

Er zijn een aantal redenen aan te wijzen waardoor de markt niet meer groeit.

Hogere rente, lagere prijzen

De hoge rente heeft een effect op de waarderingen van ondernemingen. Hoge rente betekent dat bedrijfswaarderingen lager uitvallen, doordat ondernemingen tegen een hogere disconteringsvoet contant worden gemaakt. Verkopers hebben vaak moeite om hun prijsverwachting naar beneden aan te passen. De onderneming wordt gezien als ‘levenswerk’ en de ondernemers zien minder de risico’s dan de koper. De koper daarentegen heeft juist te maken met hogere financieringskosten en zal dit meenemen in de afweging welke prijs kan worden gefinancierd.

Stijgende kosten en onzekere markt

De meeste sectoren zijn wel geconfronteerd met stijgende kosten zoals energie-, arbeids- en rentekosten. Enkele sectoren worden harder geraakt door de huidige omstandigheden, denk hierbij bijvoorbeeld aan de tuinbouw of de bouwsector. Binnen deze sectoren speelt vooral de sterk opgelopen energieprijs een enorme rol. Maar ook onzekerheid over het stikstofbeleid zorgt voor uitstel van grote investeringen. Bedrijven hebben veelal ook moeite om de openstaande arbeidsplaatsen op korte termijn in te vullen tegen acceptabele lonen.

De bovenstaande ontwikkelingen dragen niet bij aan het sentiment en zullen leiden tot onzekerheid en terughoudendheid bij kopers.

Resultaten gaan omlaag

Door de stijgende kosten staan de resultaten van ondernemingen onder druk. Mogelijk is het ook moeilijker om de omzet vast te houden of te laten groeien.

In december publiceerde het CBS een krimp van 0.2% voor het Nederlands BBP. Een lichte daling, maar afhankelijk van de cijfers uit het vierde kwartaal kan de Nederlandse economie omslaan in een recessie. Dit betekent uiteindelijk dat de uitgangspunten van ondernemingen die zouden willen verkopen minder gunstig zijn.

De data de faillissementen binnen de Nederlandse MKB-sector tonen zelfs aan dat er een sterke toename van het aantal faillissementen zichtbaar is. Na de vrijwel oneindige COVID-19 steun worden bedrijven nu voor het eerst geraakt².

Afblazen van transactie

De onzekerheid in de markt uit zich ook in het feit dat het aantal transacties dat wordt afgeblazen is toegenomen in 2022. Een op de vijf deals werd in 2022 afgeblazen, terwijl ongeveer 26% in de ijskast belandt. Dit blijkt uit een nieuw onderzoek van M&A-platform Datasite³. Het in de ijskast zetten of afblazen van de transactie kan het gevolg zijn van teleurstellende resultaten of een marktdynamiek waardoor de risico’s groter of te groot worden geacht.

Schaalvergroting blijft een belangrijke positieve driver voor de fusie- en overnamemarkt

Er zijn uiteindelijk ook positieve elementen die de groei van de fusie- en overnamemarkt juist stimuleren. De fusie- en overnamemarkt wordt uiteindelijk bepaald door de drivers van de actieve en sterke bedrijven. Een belangrijke driver is “economies-of-scale”, oftewel schaalvergroting.

Wat is het voordeel van schaalvergroting?

In de huidige tijd worden markten en processen steeds complexer en is er een toenemend aantal uitdagingen. De wereld van voor COVID-19 en de Oekraïne-oorlog is geheel een andere dan de wereld van deze tijd. Een ander voorbeeld is de sterk groeiende regelgeving en behoefte aan maatschappelijke rapportage. Ook kleinere bedrijven moeten in de nabije toekomst voldoen aan ESG-regelgeving en strengere milieuwetgeving en dit vormt niet zelden een grote uitdaging.

Het voordeel van een overname of fuseren is dat een grotere onderneming wordt gecreëerd. Hiermee kunnen allerlei synergieën worden gerealiseerd. Maar ook kunnen kosten beter worden gespreid. Wanneer de onderneming een grotere omvang heeft is deze ook beter bestand tegen complexe problemen. Juist de laatste tijd zien we de complexiteit sterk toenemen en is dit steeds meer een ‘driver’ voor een fusie of overname. In 2022 werd dit zichtbaar bij supermarktketen Jan Linders die aankondigde verder te gaan als franchiseorganisatie onder het Albert Heijn Label om de toenemende IT/automatiseringsuitdagingen beter het hoofd te kunnen bieden.

Voorbeelden van aandachtsgebieden waar de complexiteit alleen maar is toegenomen zijn:

Arbeidsmarkt
Supply chain
Technologische eisen
Toegenomen regelgeving rond duurzaamheid

Naar onze mening zijn deze aandachtsgebieden de nieuwe drivers van de fusie- en overnamemarkt, die na een rustpauze van twee à drie kwartalen weer zal gaan groeien in 2023. Transacties worden dan mogelijk tegen lagere prijzen afgesloten dan in de afgelopen twee jaar, maar zeker in het licht van een wat langere historie- nog steeds tegen ook voor de verkoper aantrekkelijke voorwaarden. Een nieuw evenwicht leidt zo tot marktherstel.

Voor meer informatie over dit artikel bel Gonneke van der Lee (06 52466518) of Maarten Vijverberg (06 55853074)

Bronnen: